2015 ҫулхи нарӑсӑн 10-мӗшӗнче Чӑваш Республикин Комсомльскин пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан 2-мӗш вӑтам шкулӗнче «Чӑваш чӗлхипе литературине, тӑван ен культурине ҫӗнӗ вӗренӳ стандарчӗсемпе килӗшӳллӗн вӗрентесси» ятпа регионсен хушшинчи семинар иртрӗ. Ун ӗҫне Чӑваш Республикин Комсомольски, Елчӗк тата Тутар Республикин Апас районӗсен чӑваш чӗлхипе литератури тата тӑван ен культури вӗрентекенсем, Чӑваш Республикин вӗренӳ институчӗн доценчӗ Ю.М. Виноградов тата Чӑваш наци конгресӗн Президиумӗн пайташӗ, Чӑваш Республикин чӑваш чӗлхипе литератури учителӗсен ассоциацийӗн председателӗ Г.Л. Никифоров хутшӑнчӗҫ.

Литература тата К.В.Иванов ҫулталӑкне халалланӑ семинарта тӗп калаҫу тӑван чӗлхепе литературӑна ҫӗнӗ вӗренӳ стандарчӗпе килӗшӳллӗн вӗрентесси тавра пычӗ. Тухса калаҫакансем патшалӑх стандартне тивӗҫтерекен ӗҫ программисене хатӗрлессипе, вӗренӳ содержание программа картине вырнаҫтарса капаштарассипе, уроксенче ҫӗнӗ меслетсемпе усӑ курассипе, вӗренӳ ӗҫ-хӗлне тӗрлӗ енлӗ аталантарассипе тата Каҫал ен ҫыравҫисем тата вӗсен литературӑри ӑсталӑхӗпе паллаштарчӗҫ. Семинара хутшӑнакансем Чӑваш наци конгресӗн 2015 ҫулта палӑртнӑ ӗҫӗсемпе пулӑмӗсене сӳтсе яврӗҫ.

Малалла...

Нарӑсан 10–11-мӗшӗсенче Красноармейски районӗнчи Еншик Чуллӑ шкулӗнче Литература тата К.Иванов ҫулталӑкӗсене халалласа чӑваш чӗлхипе литературин конкурс фестивалӗ иртнӗ. Ӑна пӗр-пӗрин опычӗпе паллашас, педагогикӑри ҫӗнӗ технологисене сарас тӗллевпе ирттернӗ.

Фестивале районти 12 вӗрентекен хутшӑннӑ. Пӗрремӗш кунне фестивале тата республикӑри Константин Иванов ҫулталӑкне савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫнӑ. Унта шкулта вӗренекен ачасем те хутшӑннӑ.

Вӗрентекенсем фестивале тӗплӗн хатӗрленнӗ, кӑсӑклӑ уҫӑ уроксем ирттернӗ. Жюри вӗсен ӗҫӗсене хакланӑ.

Конкурс фестивальте ҫӗнтерӳҫӗ ятне Мӑн Шетмӗри шкулта чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекен Светлана Назарова тивӗҫнӗ. Красноармейски шкулӗн вӗрентекенӗ Виталий Михайлов тата Именкассинчи Галина Терентьева призерсем пулса тӑнӑ.

Сӑнсем (8)

Пултаруллӑ, чӗлхепе кӑсӑкланакан ачасене пулӑшас, вӗсен пӗлӳ шайне тӗрӗслес тӗллевпе нарӑсан 11-мӗшӗнче ЧР Вӗренӳ институтӗнче чӑваш чӗлхипе тата литературипе регион шайӗнчи олимпиада иртнӗ. Унта Элӗк районӗнчи ачасем те хастар хутшӑннӑ.

Олипиадӑра район чысне районти тапхӑр ҫӗнтерӳҫи, Юнтапари шкулта вӗренекен Марина Дуткина, Тавӑт шкулӗнче ӑс пухакан Анастасия Куликова хутшӑннӑ.

Олипиадӑра 10 ыйтӑва хуравламалла пулнӑ. Вӗсенчен 5-шӗ — чӑваш чӗлхипе, 5-шӗ — литературӑпа. Ыйтусем ачасен тавракурӑмне тӗрӗслеме май панӑ.

Жюри ӗҫсене тӗрӗсленӗ хыҫҫӑн ҫӗнтерӳҫӗсене палӑртнӑ. Марина Дуткина чӑваш чӗлхипе тата литературипе пысӑк балсем пухнӑ. Вӑл 50 балран 40-шне пухнӑ, абсолютлӑ ҫӗнтерӳҫӗ пулса тӑнӑ.

Юнтапа шкулӗнчи Зоя Леонтьева ҫулсерен олипиадӑна ачасене хатӗрлет. Унӑн вӗренекенӗсем икӗ хут ҫӗнтернӗ.

Шупашкарта нарӑсӑн 11-мӗшӗнче чӑваш чӗлхипе литературипе олимпиада иртнине эпир пӗлтернӗччӗ.

Патӑрьел районӗнчи ачасем те унта хастар хутшӑннӑ. 9–11-мӗш классенче вӗренекен пурӗ 10 ача хӑй пӗлӗвне тӗрӗсленӗ.

Вырӑс шкулӗн программипе вӗренекенсенчен Патӑрьелти пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан 1-мӗш вӑтам шкулта 9-мӗш класра вӗренекен Данил Гаврилов тата Ольга Туктанова (вӗрентекенӗ — Н.А. Путякова) 48 вӗренекен хушшинче призерсен йышне кӗме пултарнӑ.

Чӑваш шкулӗн программипе вӗренекенсенчен Ыхра Ҫырминчи пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан вӑтам шкулти 11–мӗш класри Анжелика Портнова — 2-мӗш вырӑнта (вӗрентекенӗ — Светлана Пантелеймоновна Кулакова); Нӑрваш Шӑхальти пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан вӑтам шкулта 11-мӗш класра вӗренекен Ольга Митрофанова — 3-мӗш (вӗрентекенӗ — Нина Ивановна Павлова).

Урам ятне вырӑсла кӑна ҫырнӑ

Географи ячӗсене икӗ чӗлхепе пур чухне те ҫырманнишӗн чунӗсене ыраттаракансем тупӑнсах тӑраҫҫӗ. Ятсене шӑрҫалама тӑрӑшакансем те тепӗр чухне йӑнӑш ҫине йӑнӑшпа ҫырса хураҫҫӗ. «Никампа канашламасӑр ҫыраҫҫӗ-ши?» — тӗлӗнтермеллипех тӗлӗнтерет ун пекки вара. Йӑнӑшсем пирки «Халӑх тӗрӗслевӗ» портала та ҫыраҫҫӗ. Сӑмахран, Мичман Павлов урамӗнчи 74-мӗш ҫурт пирки калани пурччӗ. «Ҫурт ҫинчи «Мичман Павлов урамӗ / улица Мичмана Павлова» пӗр чӗлхепе кӑна, унтан тата йӑнӑшлӑ ҫырса хунӑ», — тенӗ. «С.Д. Павлов тинӗс ҫарта хӗсметре тӑман, нихӑҫан та. Мичман вӑл хушма ячӗ», — тенӗ ҫӑхав авторӗ.

Шупашкар районӗнче пурӑнакан И.В. Иванов ятлӑ ҫын вара «Халӑх тӗрӗслевӗ» портала урам ячӗсене икӗ чӗлхепе ҫырма ыйтса янӑ. Иртнӗ эрнере вӑл унта ҫичӗ хутчен ҫыру ӑсатнӑ иккен. Унта вӑл Ишлейри тата Кӳкеҫри нумай хваттерлӗ урамсен ҫурчӗсем пирки каланӑ. Тӗрӗсрех, вӗсене вырӑсла тата чӑвашла кӑтартмаллине асӑрхаттарнӑ. Хӑйӗн ыйтӑвне ӗнентерес тесе ҫыру авторӗ сӑнӳкерчӗксем те ярса панӑ.

Малалла...

Халӑх ыйтнипе Чӑваш халӑх сайчӗ ҫак кунсенче чӑвашла открыткӑсем кӑларчӗ. Чӑн та лавккасенчи сентресем йӑлтах вырӑслисемпе кӑна тулса ларнӑ — хӑйсен тӗсӗсемпе 100 яхӑн тӗрлӗ открытка илӗртет. Ҫав вӑхӑтрах чӑвашлисем пачах та ҫук. Ку ҫитменлӗхе пӗтерес тесе ҫулталӑк тӑршшӗпех уявсем ячӗпе открыткӑсем кӑларма палӑртатпӑр.

Чи малтанах эпир Тӑван чӗлхе кунне халалланине кӑларас терӗмӗр. Ӑна нарӑсӑн 21-мӗшӗнче уявлаҫҫӗ. Уйрӑмах хальхи вӑхӑтра ҫак уяв питӗ пӗлтерӗшлӗ тесе шутлатпӑр — чылай ҫемьере хӑйсен ачисене тӑван чӗлхене вӗрентмеҫҫӗ.

Иккӗмӗш черете Тӑван ҫӗршыв хӳтӗлевҫисен кунне халалланине тӑратрӑмӑр — вӑл та ҫак кунсенче пичетрен тухрӗ. Ӑна эпир чӑвашла тата вырӑсла хатӗрлерӗмӗр. Открыткӑсене, иккӗшне те, «СУМ» лавккара туянма пулать. Хакӗ пысӑк мар — 20 тенкӗ кӑна. Нумай тиражпа кӑлармарӑмӑр — кашнине 100 штук кӑна.

Ҫитес вӑхӑтра «Саламлатӑп» ятпа укҫа конвертне тата Хӗрарӑмсен кунне халалланӑ открытка кӑларма планлатпӑр. Вӗсем ҫак эрнерех пичетленсе тухасса шанатпӑр.

Малалла...

Пирӗн порталти электронлӑ вулавӑшри романсен йышӗ вунҫичче ҫитрӗ. Ҫак кунсенче эпир Василий Алентейӗн «Вӗлле хурчӗ — ылтӑн хурт» романне тата Никифор Мранькан «Ӗмӗр сакки сарлака» романӑн 4-мӗш кӗнекине кӗртрӗмӗр.

«Вӗлле хурчӗ — ылтӑн хурт» романа Владимир Андреев сканерласа йӑнӑшсенчен тасатса пачӗ. «Вӗлле хурчӗ — ылтӑн хурт» романри ӗҫсем 1950–1960-мӗш ҫулсенче чӑваш ялӗнче пулса иртеҫҫӗ. Унти геройсем: Улатти, Пракка, Лисук, Татюк, Хритун мучи — «пирӗн колхозри, пӗтӗм бригадӑри ҫынсен пӗр вӗллери хуртсем пек пулмалла» тесе тӑрӑшса, ырми-канми вӑй хуракан ял ӗҫченӗсем.

«Ӗмӗр сакки сарлака» романпа вара ятарлӑ паллаштарма та кирлӗ мар. Ҫак ултӑ кӗнекеллӗ хайлавра революци умӗнхи чӑваш халӑхӗн пурнӑҫӗ сӑнланнӑ. Хальхи вӑхӑтра пирӗн электронлӑ вулавӑшра тӑватӑ кӗнеки те пур. Паян кӑна эпир 4-мӗшне кӗртрӗмӗр. Пиллӗкмӗш кӗнекене электронлӑлатас тӗлӗшпе те ӗҫлеме пуҫларӑмӑр. Ҫывӑх вӑхӑтра вӑл унта вырнаҫӗ те пуль.

Пӗтӗмӗшле илсен хальхи вӑхӑтра хайлавсен йышӗ 7 пин патнелле ҫывхарать, саспаллисен калӑпӑшӗ — 40 миллиона ҫывӑх.

Малалла...

«Подмосковные вечера» юрра пирӗн ҫӗршывӑн визит картти тесе хаклаҫҫӗ. Пуҫласа ӑна 1957 ҫулта Ҫамрӑксемпе студентсен VI пӗтӗм тӗнчери фестивалӗнче шӑрантарнӑ. «Вечерняя Москва» хаҫат нумаях пулмасть ҫав юрра 34 чӗлхе ҫине куҫарнисене пухса кӗнеке кӑларнӑ. Ӑна редакци нумаях пулмасть Чӑваш Енӗн РФ Президенчӗ ҫумӗнчи тулли праваллӑ элчине Леонид Волкова парнеленӗ.

Мускаври чӑвашсен ентешлӗхӗнче кӗнекене лайӑх тишкернӗ те, паллӑ юррӑн чӑвашла варианчӗ ҫуккишӗн пӑшӑрханса ӳкнӗ. Халиччен, тен, такам куҫарнӑ та пуль тесе ӑна шырама тытӑннӑ. Анчах усси пулман — тупӑнман. Вара Леонид Волков Юрий Сементер поэта чӑвашла куҫарма ыйтнӑ. Лешӗ хирӗҫлемен.

Чӑвашла куҫарнӑ юрра Леонид Волков нумаях пулмасть «Вечерняя Москва» хаҫатӑн тӗп редакторне Александр Куприянова парнеленӗ. Лешӗ ӑна хӑйӗн пӳлӗмӗнче рамкӑра ҫакса хума пулнӑ. «Подмосковные вечера» юрӑ пуххине тепре кӑларнӑ чух чӑвашла куҫарнине те кӗртме шантарнӑ.

Чӑвашла куҫарнӑ варианта Мускаври чӑвашсем нарӑсӑн 14-мӗшӗнче, Мускаври национальноҫсен ҫуртӗнче Константин Иванова халалласа ирттерме палӑртнӑ уяв каҫӗнче янӑратӗҫ.

Малалла...

Арҫынна чӑвашла калаҫма пӗлни ҫӑлнӑ. Тӗрӗсрех каласан, ку ӑна вӑрланӑ укҫана тавӑрма пулӑшнӑ.

Нарӑсӑн 2-мӗшӗнче 53 ҫулти арҫын тӗлӗшпе пуҫарнӑ пуҫиле ӗҫе суда ярса пани паллӑ пулнӑ. Вӑл, таксист, пассажира ҫаратма хӑтланнӑ-мӗн.

Следстви пӗлтернӗ тӑрӑх, преступник, Азербайджанра ҫуралса ӳснӗскер, халӗ Хусанта пурӑнаканскер, пӗлтӗрхи раштав уйӑхӗн 21-мӗшӗнче саккас йышӑннӑ: 32 ҫулхи арҫынна Хусантан Вӑрмар районне илсе ҫитермелле.

Пассажир малти ларкӑча вырнӑҫнӑ, укҫа тӳленӗ те ҫывӑрса кайнӑ. Таксист ҫакӑнпа усӑ курнӑ та. Лешӗн кӗсйинчен енчӗкне туртса кӑларнӑ та 47 пин тенке йӑкӑртнӑ.

Пассажир вӑрансан укҫа ҫухалнине сиснӗ, водительтен ӑна тавӑрса пама ыйтнӑ. Анчах лешӗ ухмаха пенӗ — нимӗн те пӗлмест имӗш. Кун хыҫҫӑн пассажир полицие шӑнкӑравланӑ та вӑрӑ нимӗн те ан ӑнлантӑр тесе чӑвашла каласа ӑнлантарнӑ. Таксист заправкӑна кӗнӗ, унта ӑна полицейскисем тытса чарнӑ.

Таксиста тӗрӗсленӗ май унӑн ҫумӗнче енчӗк тупнӑ. Укҫан пысӑк пайне вӑрӑ нуски ӑшне пытарма ӗлкӗрнӗ.

2015 ҫулхи кӑрлачӑн 29-мӗшӗнче Чӑваш Республикин Патӑрьел районӗн Патӑрьелӗн пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан пӗрремӗш вӑтам шкулӗнче литература тата К.В. Иванов ҫулталӑкне халалланӑ «Тӗрлӗ халӑх культури ҫыхӑнӑвӗсене аталантарассине тӗпе хурса ӗҫлесси» семинар иртрӗ.

Семинара Патӑрьел район администрацийӗн вӗренӳ пайӗ тата чӑваш чӗлхипе литератури, тӑван ен историйӗпе культури вӗрентекенсен пӗрлешӗвӗ йӗркелерӗҫ. Унта Патӑрьелпе Шупашкар районӗн чӑваш чӗлхипе литератури тата тӑван ен историйӗпе культури вӗрентекенсем тата Чӑваш наци конгресӗн Президиумӗн пайташӗсем Юлия Анисимовӑпа Геронтий Никифоров, вӑлах Чӑваш Республикин учителӗсен ассоциацийӗ» общество организацийӗн чӑваш чӗлхипе литератури вӗрентекенсен секцийӗн ертӳҫи хутшӑнчӗҫ. Шупашкартан килнӗ хӑнасене Патӑрьелти пӗрремӗш шкул ачисем ҫӑкӑр-тӑварпа тата Первомайски шкулӗн ача-пӑча фольклор ансамблӗ (ертӳҫи — Елена Сорокина) юрӑ-ташӑпа кӗтсе илчӗҫ. Чаплӑ чысласа кӗтсе илнӗ хыҫҫӑн шкулӑн акт залӗнче ачасен тата вӗрентекенсен пултарулӑхӗпе паллашрӑмӑр, пӗчӗк концерт куртӑмӑр.

Малалла...